Jemo Me Wot Atir Atir: Onyo Pingo Dano Woto Lacungu Cungu
Acholi
Beatrice Lamwaka
Ikare macon angec onongo dano woto ki tyen-gi ki cing-gi calo lei mukene ma tyen-gi angwen.Dano onongo dwir loyo apwoyo lum,kwac onyo amuka.Tyen ki bad onongo loyo dul kom mukene:onongo gitye ki wang mwot marom:pal gwok ki wang pyer;otweng ki cong; odilo tyen,ngut bad,par tyen k icing ma weng gik ki nyig tyen ki nyig cing abic ma lyet onongo tye i nyig tyen ki nyig cing acel acel.Cing ki tyen onongo kiyubu marom ki nyig tyen abic ki tyen bene ma lwet tye i nyige acel acel.Cing ki tyen onongo kiyubu marom ma nyig tyen tye ki min nyig cing ki min nyig tyen ma dongo-gi kwange wa ikom lanyig cing ki tyen ma cok ki dye cing ki dye tyen.Ikare meno min cing onongo cok ki nyig cing mukene ni ki nyig tyen bene onongo tye cok ki nyig tyen.Tyen ki cing onongo gilwonge ni wadi macok.
Onongo gikonye me tingo kom kamma mito cito iye weng;i cuk,i dukan,i itto yat ki lor ki i wi yat ki wi got,kamo keken ma mito wot.Wa i pii bene,ongo gitiyo maber kacel me konyo kom bedo i wi pii,kwang onyo pye i pii. Onongo gingeyo loc alwak ki kwo kacel ma giworo twero pa ngat acel acel. Onongo bene ginongo kony ki bot dul kom mukene calo dwon ma oa ki i dog,winyo lok ki ikom it,ngweyo ki um,ki neno ki ikom wang.
Tic-gi ma kubbe oweko dul kom mukene nyeko mako gin matek. Gin onongo okwero miyo kony ki wadi-gi macok ki ryeko madongo ma gitye kwede. Nyeko owumu wangi ma ogengo gin bedo ki ngec ni tyen k icing tero gin i kabedo ma boco.Gucako bedo ki yub marac ikom lumii kony aryo magi.
Leb olego tam ki bot adam ci oketo i tic cutcut.Ocako bedo ki ur,malongo ikom tego ki kero pa cing ki tyen.. Nga ki ikin-gi matek loyo lawote,en obedo ki ur.Tyen ki cing ma onongo pe tye ki kit par ikom ngo ma lawote tye kwede,onyo romo timmo olego dwon ki bot dog ci ocako wacco ni gin tye ki lony loyo ikom kom loyo lawote.Lara man olokke oo wa i wacco ni nga ma nenno mit loyo;cing okato ki en nyige boco,dok bene kun cayo nyig tyen ni cek dok bene kinong.Me nenno ni lok pe oloye,par tyen okato lok ni me cayo tino pa nyig cing ma mogo kec neko!Man omedde pi nino ma pol ma kine mogo onongo balo ber bedo i yoo me tic kacel i kin-gi. I agikki-ne oo wa i lok me lara ni nga matye ki teko ki kero maloyo lawote,ci gucito bot dul kom mukene ni okony rocco wat i kin-gi. Leb aye okato ki tam ni omyero pyem obed tye ikin wadi macok aryo magi.Gin aryo weng oyee ni pyem ma leb okato kwede ni ber.En ma kono kitimo nining?Mukene omoko ni omyero obed pyem rette ikin tyen ki cing,mukene omyero obed pyem tuku ki pala lucwan,pyem core,pyem nge ngec onyo tuku tam matut ma weng kikwero woko pien kinongo ni pyem magi dul kom aryo ni peke ki kero marom me loyo.Dok en leb acelli aye olego tam ki bot adam ma onongo yoo mayot me cobbo lara man.Dul kom acel acel omyero okatti ki gin atima ma lawote omyero otim ma ngat man timo inge lawote.Cing ki tyen gin weng oyee tam man.
Pyem man obedo kamma ki jwero i bunga macok ki dog nam.Dul kom weng obero atera me nenno peko maromo poto atura ikom kom,ikare man ma dong pyem tye ikin dul kom.Wang oneno mabor ki kwiri neno peko maromo poto pi pyem man ki tung kamo keken,it gutere me winyo gin mo keken ma aa ki bor piny mo keken;um ogolo ot ume weng gin mo pe ogenge nyeyo gin mo keken marac ma wang okalo,ki winyo pire pa it; ki bene leb onongo tye atera me dange,ka peko mo onen.
Yamo orweyo pi pyem man i but bunga angwen,pii ki yamo.Lei latyene angwen aye okwongo o i kapyem man ma madongo ikine onongo omako jang yat ma alumalum ma nyutu ni giwoto ki kuc.Lei ma ogure ocoko lei ma nenno mit calo kwac, kitikiti, labwor, Amuka, Lalu, Lyec, kinaga, Dyang latunge boco,Jobi latunge cego,Apoli,Lajwa,Apwoyo lum,Buyu ki oyo.Ikin ma bedo i pii obedo iye Raa,Rec,Nyang ma guweko dul kom-gi ma malo i wi pii ki maping odong i nam. Latyene aryo Udu,Aweno ki Pikok gugoyo bwom-gi ki yom cwiny;Winyi okok ki i wi yat;Ojiri okok ikare weng.Opyen,Otwilkot,Odangkidi,Kolok omulu i ngom onyo ikom yat.Langogo owoto ma lwitte alwita ki deyo labongo rune,ma kitung cel lagwee obedo kalonge,ma pe bedo i kabedo acel.Ongera,Gunya,Gorila obedo kapye kwange i jang yat.Wa kadi ki lum bene obedo kayenge mot ki mwolo,ma kulle ka tire ma gigwenye agweny.
Ma dog tye ayaba kiwero wer me pyem man:
Watimo man me bedo ki yomcwiny
Watimo man me bedo ki yomcwiny
Watimo man me bedo ki yomcwiny
Pien wan weng
Wa-a ki i cwec acel.
Cing ki tyen okwonge me yee adwoggi me pyem man;labongo,bura me aa woko ki i pyem man,jemo ony kweyo kom.
Cing aye okwongo katti ki atima: gubolo bau i ngom.Tyen lacam onyo lacuc onyo bene gin ayo weng omyero okwany bau man ci obol.Tyen aryo ni bene kiyee ni giromo penyo tam ki bot i kin-gi i cawa mo keken i kare me pyem man, ki bene giromo nongo kony ki bot nyig tyen acel acel onyo gin weng me cobbo tic man.Gutemo lokko ki coro,gutemo jami atima weng ento onongo pe gitwero illo maber,ento coro aye olo onongo gitwero gweyo dire manok.Inge nenno man,nyig cing olego dwon ki bot dog ci onyero dok onyero matek. Cing lapyem i pyem man gunyutu deyo-gi calo i pyem man calo i pyem beco ma gunyutu tino kom-gi ci gukwanyo bau.Gubolo kamma bor wa i bunga ma oweko neno me woro i kom-gi ki bot lupyem ki luneno.Gin onyutu diro mukene:Guyero kweyo matino ki i mucele ma i bakuli;gurwako uci i te libira;guyubu lating yec ma kitelo ki tol me tingo yen mapek;guyubu tong ma gubolo kamma bor,ma tic man nyig tyen onongo leko aleka pire.Tyen obedo mot ki ur ikom ngo ma wat-gi macok twero timmo.Cing luneno gudongo matek me nyutu neno me woro ki cwak ikom cing lawot-gi ma ocwero cwiny tyen tutwal. Ento pud nongo pe guyee illo cing-gi ni kiloyo gin kadi bed neno me cwer cwiny onongo nen i wang-gi ma nyig min tyen-gi onongo tye ka goyo lawala i kweyo kun gitamo ngo me amiya k icing me atima ma romo cungu wi-gi. Man dong onongo Odong kare pa tyen ki nyig tyen me miyo gin atima ki cing.Meg-gi onongo guwaco ni pe tek .Cing omyero oting kom ki i teng lawala acel wa i mukene. Man kit tic atima ababa ango nyig cing obedo ki tam ikom gin atima man.Onongo dong kare ne nenno kit ma man obi timme kwede.Jami weng ma ikom onongo tye ataro.Cing ogudu ngom;wang onongo cok ki ngom ma onongo pe twero neno maber,apwa odonyo i um oweko ojiro;tyen ki nyig tyen onongo tye i yamo:nyayo juu,luneno odange ci guwero tukutuku.
Nyayo Nyayo juu
Hakuna matata
Fuata Nyayo
Hakuna matata
Turukeni angani
Ento wang-gi onongo tye ikom cing ki bad.Dul kom ma dakika macok angec onongo tye ka nyuttu diro ni onongo pe romo dire kadi manok.Inge kobo manok cing owoto dwonne woko pi arem,bad ocato ci oweko kom opoto.Guywee cid ok gutemo odoco. I cawa man gutemo ketto kin-gi me makko ngom maber ento nyig min cing keken aye onongo twero dire.Gutemo lore calo gadigadi ento man kikwero woko pien bene kitiyo iye ki tyen.Man onongo dong kare pa nyig tyen me nyero.Gulego dwon ki bot ki bot dog wek dok owinye pat ki ma cing onongo otiyo kwede ni.Winyo ngala man ocwero cwiny bad ci dok gutemo tingo kom odoco.Man ongayo gin woko.Ma guol cing ki nyig cing oyee ni gin atima man tek pe gitwero.Tyen cwiny-gi obedo yom me nyuttu diro-gi me tingo kom:gunyono tyen-gi i ngom,gunweco,gupye malo,gulenge wa lobongo retto kom i ngom kadi kical mo. Tyen luneno weng onyono ngom me nyuttu cwak ikom tyen lawot-gi.Cing oilo cingi me kwero tim pa tyen ma pe nyutu cwiny me tuku maber,kun wi-gi owil woko ni gin aye ocako wake ki diro-gi me timmo gin atima. Ento gin weng wa luneno onongo ni patpat pa kit cing tye : Nyig min cing ma dire kene ni ikare me tingo kom cung kene pe bedo i kanget luwote mukene ni.Dul mukene onongo dok mito cakko nyero ci dok gubedo ki neno mukene, mapat ki nyig min cing ma cung kene weko cing bedo goro en konyo me makko jami maber.Man ngo?Goro ma olokke odoko kero mayubu!Laro lok ikin dul kom me kato ki ngol me nongo laloyo otero nino abic marom ki wel nyig tyen ki nyig cing.Kadi bed gutemo kato ki nying laloyo oloyo gin woko;tyen ki cing weng olo tye ki gin mo ma gitimo maber loyo ma ngat acel pe romo bedo maber lobongo lawote.Gucako tam matut ikom lok man: kom kono obedo ngo,gupenye i kin-gi ci gumoko ni kom bedo acel ma nongo dul kom weng tye kacel,Dul kom weng omyero otii maber wek lawote otii maber.Wek pyem ma kit man obed peke anyim wek dul kom pe obed ariya ki luwot-gi dul kom weng omoko ni kom omyero owot atir ma tyen nyono ngom maber ma bad tye malo i yamo.
Kom iye obedo yom pi tam ma kimoko ento oyee ni lutino omyero ma gimulu amula ki tyen ki cing wek pe wi-gi owil kamma gin oa ki iye.Gupoko tic:tyen omyero oting kom ento ka kom dong oo kamma obi cito iye,c icing omyero tic mukene ma mitte onyo calo makko toktok. Ma nongo tyen ki par tyen timo tic matek me tingo kom ni,cing miyo kony me tic wek cam oo i dog.Dog onyo lak omyero onyam ci ocwal i dwon ci ocit i ic .Ic omyero obi mocce ci ocwal i cin ci mocce dong ket i dul kom mukene.Ic dong poko mukene ma kom pe mito ni kato woko ma kiromo ketto i ngom onyo kiyiko roco moc ngom.Gin apita dongo iye nyako nyige;cing pwono mukene ci keto i dog.Kit ma jami wilobo wire kwede. Kadi wa tuku ki gallo wang kipoko woko:wer,nyero ki lok ma kiweko ki dog;ngec ki gweyo odilo polle kiweko ki tyen,kun tuku odilo abola ki weko ki cing’ento kadi bed kumeno tyen aye konyo me ngwec i tuku magi.I pyem ngwec tyen aye timo pol pa tic man kene. Pokko tic ma kipoko ki dul kom ni oweko dano tiyo calo nyonyo ma loyo wa lee madongo loyo dano. Ento dul kom ni tic ma kipoko ni romo kello apokapoka ikin dul kom.Kit ma wic tye malo ni wic romo tammo ni en pire tek loyo tyen matye ping gudu ngom ni onyo ni rwot ma dul kom ma ping ni luticce Gutito ni malubbe ki kero pa dul kom wic ki dul kom mukene ni girom.Me cero katyen lok man dul kom omoko ni arem ma dul kom acel acel tye kwede kwako dul kom weng.Guciko dog ni man mega nica ni mega nongo tye kalok pi dul kom weng,pe macalo rwed gin mo pire kene.
Guwero:
Ikom-wa
Latic pa lawote peke
Ikom-wa
Latic pa lawote peke
Wan wakonye ikin-wa
Wan pi wun
Wan wakonye ikin-wa
Wan pi wun
Wan wakonye ikin-wa
Leb dwon-wa
Mak cinga an amako megi
Wayubu kom ma kome yot
Mak cinga an amako megi
Wayubu kom ma kome yot
Deyo tye i ribbe
Kacel watiyo
Pi kom ma kome yot
Kacel watiyo
Pi kom ma kome yot
Ribbe aye teko-wa
Man odoko lubaro pa kom.Kom wero watin ma man aye poko kin dano ki lee,onyo lee ma gukwero wot atir atir.
Mapat ki gin ma guneno,lee latyene angwen gukweyo lok man.Wero lubaro pa kom ni pe kwako dok bene niango gin. Dog kiyubu me cam pe me wer.Gucako dul me gwokko lobo ma orumu gin ma gumoko tam-gi pe me lokko kit-gi.
Ka dano onongo pyony ki ikom kit ma dul kom tiyo kwede,gitimo jami mabeco pi kwor-gi;ento ka guneno kom ki wic calo jo matye kalweny ma acel tye malo loyo luwote ci gibino cok tutwal ki lee ma wadi-gi ni ma gukwero tam ma kimoko ni omyero kiwot atir atir.
Beatrice Lamwaka is a recipient of 2011 Young Achievers Award. She was shortlisted for the 2011 Caine Prize for African Writing and was a finalist for the South African PEN/Studzinski Literary Award 2009. The anthology of short stories, Queer Africa: new and collected fiction (2013), which includes her short story, won the 26th Lambda Literary Award in the fiction anthology category in 2014. She was selected as one of young African Scholars for the Harry Frank Guggenheim Foundation’s special program in 2009. Her stories have been translated into Spanish, Italian, and French.
You must be logged in to post a comment.