ሰውረት ጀላብ ቀኒጽ፣ አው ህዬ ወድ-አዳም እግልሚ እብ ብጣሩ ገይስ፧

Tigre

Mohammed Said Osman

እት መደት ቅድምት ወድ-አዳም እብ እገሩ ወእብ እደዩ እንዴ ለአጎብል ገይስ ዐለ። አክልሕድ ክምሰለ እብ አርበዕ ዕቅቦም እንዴ ለአጎብሎ ለገይሶ ሔዋናት። እብ ሰዐይ ህዬ ምን መንተሌ፡ ህመም ወከረ ሐሪሽ ገይድ ነብረ። እገሩ ወአርሱቁ ህዬ እተ ወቅት ለሀይ ምነ ብዕድ ስምዓት ገሮብ ለትቃረበው ዐለው። ወድ-አዳም እተ መደት ለሀ፡ አድሕድ ለሻብህ መፋስል፡ አርሱቅ፡ ጸሎ፡ መናክብ፡ አብራክ፡ ቀሳይት፡ አክማም፡ አርሓት እገር ወእደይ ዐለ እግሉ። ሸካኒሁ ወእደዩ ህዬ ክል-ዎሮት ከሐምስ ጭብዐት ዐለ እግሉ። ክሉ ለአጫቤዕ አጫፍር ባቅል ዲቡ ቱ። እደይ ወሸካኒ ምን ግንፍሌ እገር ወእደይ እንዴ አንበትከ አስክለ ጭንብርዖ አድሕድ ለመስል መማኒ ዐለ እግሉ። እተ ወቅት ለሀይ ግንፍሌ እደይ ዲበ አጫቤዕ ለብዕድ ለቀርበ ዐለ። ግንፍለ እገርመ እተ ክምሰልሁ። ሰበት እሊ፡ እደይ ወእገር ለአወሎት ውላድ-አበው (ሐው) ልትበሀሎ።

አርሱቅ ወእገር አዳም ደለ ዲበ ሐዘ እግል ልብጸሕ ዲብ ሐረከት ሰድዉ። አስክ ዐዳገ፡ ደካኪን ወእሉ ለመስል አካናት እግል ሊጊስ፡ አድብር አው ዕጨይ እግል ልዕረግ ወልትከሬ፡ እብ ዓመት ህዬ ዲብለ ገብአት ሐረከት ገሮቡ እግል ልርፈዕ ሰድዩ። ዲብ ቀበት ማይመ ገሮብ ሰለል እግል ሊበል አው እግል ልትመደድ፡ እግል ለሐምስ: ወእግል ልትመስ ነፍዑ። እብ አሳስ እሊ፡ ዕላቀት ናይ እገር ወእደይ ዲሞቅራጥያይት ወዲብ መሳዋት ለተንከበት ዐለት። አርሱቅ ወእገር ናይ ብዕድ ስምዓት ገሮብ መቅደረት ልትሰለፎ ዐለው። እሊ ሰሉፍ እሊ ህዬ፥ምን አፍ ክርን፡ ምን እዘን ስምዐት፡ ምን ኣንፍ ጼነ፡ ምን ዕንታት ህዬ ረአይ ቱ።

እቀዕ ወመቅሬሕ ናይ እገር ወእደይ ለገሮብ ለብዕድ እንዴ ትመሳነ እግል ልክደም አቅደረዩ። መቅሬሕ ወምስንዮት ናይ እሎም ሐው ላቶም አርሱቅ ወእገር ለገሮብ ለብዕድ ዘከ ወመቅደረት ክምሰል ረክብ ወደዩ። ምናተ፡ እሎም ለብዕዳም ስመዕ ገሮብ ቅንእ ወረቶም። ዶል ሐረከት እገር ወእደይ ሌጠ ረፍዕዎም ሰበት ዐለው፡ ድዶም ቀንጸው። እለ ድድየት እለ ዎሮት ከአካነቱ ክምሰል ጸብጥ ወደዩ። እሊ ህዬ ድድ እሎም ክልኦት ጽምድ ፈርግ አው ፈናታይ እግል ለአምጽእ አንበተ።

ንሳል ምን ሐንገል ስታት እንዴ ትሰለፈ እብ ሸፋግ ዲብ ዐመል ተርጀመዩ። እንዴ ልትዐጀብ፡ ክርንቱ እንዴ ወቀለ እብ ክሱስ ሒለት ናይ እሎም መሳኒት እግል ልትሃጌ አንበተ። እብ ክሱስ እለ ድቅብት ለዐለት ሒለቶም መትዐጃቡ ወህግያሁ አተላለ። እሎም ሐው ላቶም አርሱቅ ወእገር በዲር እብ ክሱስ ወቀይ ብዕዳም ልትሐሰሮ ምንመ ይዐለው፡ አዜ ላኪን ምን ንሳል ህግየ እንዴ ትሰለፈው ህቶም ምነ ብዕድ ገሮብ ዝያደት አትሐዘዮት ክምሰል ቦም እግል ልትሃገው አንበተው። እሊ በሀል እሊ መን ገርም ወልትሰየስ፧ ዲብለ ልብል ሀገጊት ትቀየረ። እደይ እበ አጫብዑ ለቀጣይን እንዴ ልትመከሕ ወልትፎፈል፡ እግል ግንፍሌ እገር እብ ሕጭሩ ወዕክክናሁ ቀበዩ። ግንፍሌመ እብ እንክሩ እብ ኢትሕመቅ እግል አጫቤዕ እደይ ፍሉል ወቀጢን ክምሰል ቱ አትካፍአዩ ወቀበዪ። እሊ አከይ-መቅሬሕ እሊ እግል አምዕሎታት ክምሰል አተላለ እደይ ወእገር ክምሰል በዲሮም እብ ሕበር እግል ልክደሞ ሰበት ኢቀድረው ዲብ ወቀዮም ተአሲር ወደ። ለጋሪት ህዬ እት ደንጎበ ዲብ ሒለት ሰበት ትቀየረት ብዕድ ስምዓት ገሮብ እግል ልግንሕወ ዲብ ሕክም ቀርበት። ለብዕዳም ስምዓት ገሮብ እብ ክሱስ እለ ቀድየት ክል-ዎሮት ከረአዩ ቀደመ። ንሳል እግል ልትጃገሮ ሀለ እግሎም እት ልብል ይማም ቀደመ። ፍክረት ንሳል ሰኔት እንዴ ትበሀለት ከብቴ ረክበት። ምናተ፡ ለጅግረ እብ ከአፎ ልግበእ፧ ዲበ ልብል ረአይ ዎሮት ከእብ እንክሩ ረአይ ቀድመ። እሊ ህዬ፡ ሰሮም ገሌ ልትጋደሎ፡ ሰሮም እብ ከወኒ ወአስዩፍ ልትጃገሮ፡ ገሌሆም እብ ቅሽሽ ልትጃገሮ፡ እብ ሰዐይ፡ ትልህየ ቼዝ ወእሉ ለመስል ቤለው። ምናተ፡ ክል ምኖም ከእግለ ዎሮት እግል ልግዴ (ልስዴ) እብ ክለ ሒለቱ ትከሐደ። አዜመ ንሳል ምን ሐንገል ፍክረት እንዴ ትሰለፈ ለምሽክለት ለትትባለሕ እቡ በሰር አምጽአ። ዲብ እሊ ለብዕዳም ስምዓት ገሮብመ ዎሮት ከእብ እንክሩ መስአለት አምጽአ። እገር ወእደይ ህዬ እበ ለቤለዎም ተ እግል ልትሐከሞ ትዋፈቀው።

ለጅግረ ዲብ ቀበት ድበዕ፣ እት ሐቴ ዲብ ጀፈር ነሀር ለትትረከብ አካን ጣፍሐት እግል ልግበእ ትቀረረ። ክሎም ለስምዓት ዲብ ገሮብ መደረት ጀላብ እግል ኢትጅሬ ዎሮት ክእብ እንክሩ ዲብ መትዳላይ ትሩድ ገብአ። እሎም ስምዓት ዎሮት ከእብ እንክሩ ምስል ድሚሩ ልትጋደል ዐለ። ዕንታት መደረት እግል ኢትምጸእ ምን ቅብላት እግል ለአኖኬ ወልፍጠን ባሰረ። እዘን ለትደሀረት ክሬነት እግል ልስመዕ አተናከለ። ኣንፍ ቀረፉ እንዴ ሐስሐሰ እግለ ምን እዘን ወዕንታት ለሐልፈት ጋሪት እብ ጼነ እግል ልፈርግ አተናሽዐ። ንሳል ህዬ እብለ ገብአት መደረት ዶል ለአገርስ መውዒታት እግል ልውዴ ዋለመ ወትረገሰ።

ውልዋል እት ፍንጌ እገር ወእደይ ጅግረ እግል ትግበእ ክምሰል ቱ እግል ማይ ወሸማል እንዴ ለሓኬ አክባር ነሸረ። አርበዕ አርሱቅ ለቦም ሔዋናት ለጅግረ እግል ርአው እብ ሸፋግ ክማም ገብአው። ሰብ ሰላም ክምሰል ቶም እግል ለአክዶ ህዬ፡ ምስሎም አቅሹን ጋምል እንዴ ረፍዐው መጽአው። ብዕዳም ሔዋናትመ ለቀደየት እግል ልርአው ትጀምዐው። ክምሰል ከረ አወንን፡ ችተ (ምን ጅንስ አወንን)፡ ሓዩት፡ ሐሪሽ፡ ዘራፍ፡ ሐ፡ ሐ-ከደን፡ ነላት፡ አራባት፡ መነትል፡ ሸለሊት፡ አነጺት፡ ብዕዳም እት ቀበት ማይ ለነብሮ ሔዋናት፡ ጉማሬ፡ ዓሳታት፡ አለሚት ወእሎም ለመስሎ ዲብ ጀፈርለ ነሀር አትበራጥሐው። ለእብ ክልኤ እግረ ትሄርር ሰገን፡ ሐገል ወጣዉስ (ደንብር ግሩም ለበ ፍንቲት ሰሬረት) እንዴ ልትዐጀበ ደነብረን ማደደየ። ሰራይር ዲብ ረአስ ዕጨይ እንዴ ገብአ ጭሪቅ-ብሪቅ ቤለ። ዕንጽራር ምን ቃብል እንዴ ገብአት ክል-ዶል ተሐሌ ዐለት። ዐንከቦት፡ ተብዕን፡ ዐርቀብ-በሐር(ምእት-እግሩ)፡ አልፍ-እግሩ ለልትበሀል ሔዋን ህዬ፡ ዲበ ምድር እንዴ ልሽሕግ አትቃመተ። እምአራዊቶ እብ ቅሩተ ለመም ትብል ወለቴለል ትገኔሕ እት ህሌት፡ ገዕ ላቱ እት ሐቴ አካን እንዴ ኢበጥር ኬን ወእሰር ልትሻበብ ዐለ። ከረ ሀበይ ቺምፓንዚ ወጎሪለ ምን ዕጨት ዲብ ዕጨት እንዴ ልትሀናተሮ ትገናሰለው። ዕጨይ ወከተክት እበ ጋሪት እንዴ ልትፈከር ወእብ ሸማል እንዴ ልትፌሬ እተ አካነቱ በጥረ።
አፍ መናሰበትለ ጅግረ እብ ሕላይ አንበተየ።

እግል ንፍረሕ ክእነ ንትጻገም
እግል ንትለወቅ ክእነ እንከድም
እግል ንትለወቅ ምን ሴመ ኢንአዝም
ክልነ ሕበር ትከምከምነ
ምን ሐቴ ጠቢዐት ሰበት ትከለቅነ

ገድም አርሱቅ ወእገር እንዴ ኢልሐርቆ፡ ኢልአቡ ወኢልአትፋርሆ፡ እብ ንየት ሰኔት ለሕክም እግል ልትከበቶ መሐለው።

ሐቆ እሊ፡ ለጅግረ ተአንበተ። አርሱ (እደይ) እሰልፍ እግል እገር መስአለት ሀበዎም። ህተ ህዬ ዲብ ምድር ዕጫይ እንዴ ለክፈው እንዴ ሀረሰው እግል ልልኮፉ አስአለዎም። ለክልኦት ዕቅብ ዲብ ክሉ ጋራት እንዴ ልትጋመው ልትጻገሞ ዐለው። ምህመቶም እግል ልሰርግሎ ህዬ ግንፍሌሆም ወአጫብዖም እብ ሕበር አው በንበን ለአሸቅዉ ዐለው። ለዕጫይ እግል ለሀሩሱ፡ አዶረዉ፡ ደረከዉ ወክሉ እግል ልትዐወቶ እቡ ለቀድሮ አግቡይ ባሰረው። ምናተ፡ እብ ዋጅብ ምን ምድር እግል ልርፍዕዉ ኢቀድረው። ሐቴ እግል ልውደወ ለቀድረው እግለ ዕጫይ እግል ገሌ ኢንች (እግል ገሌ ሰንቲ ሜተራት) ምነ እተ ዐለ አካን ደረከዉ። እትሊ ወቅት እሊ አጫቤዕ ምን አፍ ክርን እንዴ ትሰለፈው እብ ሰሓቅ በረቴዕ ገብአው። አርሱቅ እብለ ትነዘመት ገበይ እብ ግርመቱ እንዴ ልትፎፈል ወዲበ ጅግረ ክምሰል ትነሰረ እንዴ ለአሽር እግለ ዕጫይ እብለ ትፈናተ አግቡይ እንዴ ሀረሰዩ ዲብ ቀበትለ ድበዕ ለክፈዩ። መትጃግረቱ ወመተቅብለቱ ህዬ እብ ውዲቱ ሰኒ ወአማን ተዐጀበው። አርሱቅ እብለ እንዴ ኢበጥሮ እብ ድግማን ብዕደት መቅደረት አርአው። ምን ጢሾ ናይ ሩዝ ሕጽሕጽ እንዴ ዓረው ለክፈዉ ወምን መንፈዐት በረ ወደዉ። እብ ተውሳክ ህዬ ዕጨይ ክቡድ እግል ልሰሐቦ እቡ ለቀድሮ መስሐብ ሸቀው። እተ ክምሰልሁመ ከወኒ እንዴ ሸቀው እት ነሳፈት ረያም ወርወረዉ። እሊ መዋዲት ወሐረርካት እሊ ግንፍሌታት እገር እብ ሕልም እት ኢኮን እብ ዐመል እግል ልውደዉ ኢቀድሮ። ምን ቅብላት እንዴ ገብአው እብ መቅደረት ወፍድብ ውላድ አቡሆም ልትዐጀቦ ዐለው። አርሱቅ ናይለ መተቅብለት እግለ ታንጃታቶም እንዴ ለአይዶ ሀዱድ ለትመስል ጣቅዒት ዳምቀት ወደው ፋርሐቶም እት ሸርሖ። ለመትጃግራይ እገር እብ ድዱ ሰኒ ገሀ ወእግል ልእመን ኢቀድረ። እበ እለ ረአ ውዲት ህኑን ወዳምእ እት እንቱ ግንፍሌታቱ ዲበ ሖጸ ክሎሊታት ምን ሸራቃቅ ኢበጥረ። ህቱመ እብ እንክሩ እግል አርሱቅ ለወጼዕ እበ መስአለት ለሐስብ ዐለ።

አዜ ገድም እገር ወግንፍሌታት እግል አርሱቅ ለወጼዕ መሳእል እግል ለሀብ በክት ተሀየበዩ። መስአለት ናይ እገር ቀላል ዐለት። እደይ ገሮብ እንዴ ረፍዐ ምን ዎሮት ጀፈር ናይ ሐቴ ክሎሊት አስክ ብዕድ ጀፈር እግል ለአብጽሑ ጠልበ ምኑ። “እለ ህዬ ሚ ሐዋኒት መስአለት ተ!” እት ልብል ትፈከረ ለምኮሕ አጫቤዕ። ክሉ ክፋላት ገሮብ ገጽ-ተሐት አድሮረ። እደይ እግል ምድር ተምተመ። ዕንታት ቅሩብ ምድር በጽሐ። ዲብ ምድር ሰበት ቀርበ ናይ ርእየት መቅደረቱ ተሐደደት። ኣንፍ ምነ ምድር ረብረብ ሰበት አተ ዲቡ እግል ለሃጥሽ አንበተ። እገር ወግንፍሌታት ገጽ ለዐል እንዴ ትረፍዐ ሀንጦጠለ። nyayo juu, ለመተቅብለት ድንግሔ እት ወዱ ሕላይ ግሩም ሐለው። ለሕላዮም እብ ህግያሆም ክእነ መስል፤

Nyayo Nyayo juu
Hakuna matata
Fuata Nyayo
Hakuna matata
Turukeni angani

ምናተ፡ ልቦም ዲብ እደይ ወአርሱቅ ካርያሙ ዐለው። ቀደም ደቃይቅ መቅደረት ውቅል ለአርኡ ለዐለው ስምዓት ገሮብ እትሊ ወቅት እሊ ነሳፈት እግል ልትሐረኮ ኢቀድረው። ሐቆ ንኢሽ ምስዳር እደይ ተሐላውዐ ወተሃደለ። አርሱቅ ተሀዋክአ ወተሃንአ። ሰበት እሊ ገሮብ ለጸውሩ ሰበት ኢረክበ ምድር ለደደ። አርሱቅ እብለ ይዓረፈ። እብ ድግማን ካልእ ዶል ጀረበ። እትሊ ወቅት እሊ እደይ እብ አጫቤዕ እንዴ ሐጠጠ እብ ክለ ሒለቱ ጀረበ። ምናተ፡ ግንፌለ ሌጠ እግል ልትመደድ ቀደረ። እደይ እንዴ ኢልትሐለል ሐረካት አክሮባት (ሐርካት ርያደት) ጀረበ። ምናተ፡ እሊ ሐረካት እሊ እግል እገር ሰበት ለአሻርክ እበ ሔክመት መክቡት ኢገብአ። አዜ ገድም ግንፍሌታት እገር እብ ተረቶም ትሰሐቀው። ግንፍሌታት ምነ አጫቤዕ ለወደየ ክርን ወለዐል እግል ልወቅሎ እንዴ ቤለው ምን አፍ ለትደናግህ ክርን እንዴ ትሰለፈው ገዓራት ወደው። አርሱቅ እግል ቅበ ግንፍሌታት ክምሰል ሰምዐ ሰኒ ሓርቅ ዲብ እንቱ ለገሮብ እግል ልርፈዕ ምን ሐዲስ ጀረበ። ምናተ፡ ሽብር እግል ልሄር ኢቀድረ። እብ ተዕበት እንዴ ትፈለለ አጫቤዕ ትቃሰነ ወእደይ ተሀላብአ። አርሱቅ ገድም እንዴ ተሐለለ ሰእየት በትከ። እሊ ዶል እሊ ዓቃብ እብ ፈርሐት በረቴዕ እት ገብእ፡ ናይ ርያደት መቅደረቱ አርአ። እግል ገሮብ ራፌዕ እት እንቱ፡ ኬን ወእንሰር ሀደግደገ ወትናፈረ። ገሮብ ህዬ እተ አካኑ ሰበተ። እገር ናይለ መተቅብለት እግለ መትጃግራይ እገር እንዴ ለአይድ ወውሕደቱ እንዴ ለአክድ ዲበ አካኑ ሐናደ ወትለወቀ። አርሱቅ እብ ውዲት ናይለ ዓቃብ ሰበት ሐርቀ ጅግረ ክምሰል አንበተው እንዴ ትረስዐ መቃወመቱ እግል ለአርኤ እደዩ ረፍዐ ወነግነገ።

እት ክእነ ቴለል እንዴ ህለው፡ ክሎም ጅምዓም መትጃግረት ወመተቅብለት ዲብ ዎሮት እግሎም ሐዲስ ላቱ ጋር ልብ ከረው። እደይ ነፍስ እግል ልርፈዕ እንዴ ጀርብ ለትመደደ ግንፍሌታት ምነ ብዕድ አጫቤዕ ትፈንተ። ለመትጃግረት ስምዓት ገሮብ ህዬ ምን ሐዲስ እብ ሰሓቅ ህካካት እት ወዱ፡ ለናቅስ ለዐለ እደይ እግል ልጭቀም ወልጽበጥ እንዴ ጀርብ አንተብሀው ዲቡ። “እሊ ሚ ቱ፧ ናቅስ መማኒ እብ ከአፎ ምን ሐዲስ ዲብ ታምም መማኒ ትቀየረ!” እት ልብሎ ትፈከረው። ለሕካም ምነ መትጃግረት ለዕዉት መን ክምሰል ቱ እግል ልቀርሮ ሰለስ አምዕል ለነስአት መከሐደ ወደው። ምናተ፡ አክልሕድ ለዕዉት መን ክምሰል ቱ ቀራር ዋዴሕ እግል ለሀቦ ኢቀድረው። ለልትጃግሮ ለዐለው አርሱቅ ወእገር ክል-ዎሮት ከዲበ እለ እግል ልውዴ ለቀድር ስርጉል ዐለ። ዎሮት ከእብ እንክሩ ሴሩ ከርዐ። ክል-ምኖም እምበለ መልሀዩ ህዬ እግል ለአውቄ ክምሰል ኢቀድር፡ እንዴ ትሳደው እት ኢኮን ዎሮት እብ በኑ ክሉ መናግእ ክምሰል ኢደብእ ለሕካም አትአከደው። ሐቆ እሊ ገድም ለሕካም ዲብ ፈልሰፈት ናይ ወግም ወተሕሊል አተው። “ገሮብ ዶል ልትበሀል ሚ በህለት ቱ፧” እት ልብሎ ትሰአለው። ምነ ለአቅመትዉ ህዬ ገሮብ እብ በንበን ለልአወቄ እንዴ ኢገብእ እብ ሕበር ለከድም መክሉቅ ክምሰል ቱ፡ ክል ስመዕ ገሮብ ዲበ እግል ለአውቅየ ለቀድር ወራት ሌጠ ክምሰል ልትሰርገል አስበተው።

ከገደም፡ ምነ ወቅት ልሀይ ወሐር ክእነ ለትመስል መጃገረት እግል ኢትግበእ፡ አው ህዬ ብዕድ አከይ-መቅሬሕ እግል ኢልቅነጽ፡ ክሎም ለስምዓት ምን እለ ወሐር ነፍስ እንዴ ተኬት፡ በህለት እብ ብጣረ እንዴ ገብአት እግል ትሄርር ቀረረው። እሊ ህዬ እገር ምድር እንዴ ኬደ እግል ልሄርር ወአርሱቅ ህዬ ገጽ-ለዐል ፍንጌ ምድር ወሰመእ እግል ለአትናጥጥ ወልትሐረክ የመመዉ። ገሮብ እበ ቀራር ሰኒ ትረይሐ። ምናተ፡ አስል አዳም ቀዳም እግል ኢልብዴ አጀኒት እት ንእሾም እግል ልሽሐጎ እግል ልትአጀዝ እግሎም ጠለብ ቀደመ። እብ አሳስለ ክሎም ስምዓት ለነስአዉ ቀራር እገር (ዓቃብ) ገሮብ እብ ትማሙ እንዴ ረፍዐ እግል ልሄርር፡ ገሮብ ምስዳር ክምሰል በጽሐ ህዬ አርሱቅ ክሉ እግል ገሮብ ለልአትሐዜ ሽቅል እግል ልሽቄ ወእግል መንበረት ለልአትሐዜ ኣላት እግል ሊጹር ትየመመው። ሐቆ እሊ፡ ዓቃብ ወሸካኒ ገሮብ ረፌዕ እት ህለ፡ እደይ ህዬ እብ መቅደረቱ እንዴ ትነፍዐ ምን ድዋራቱ ነብረ እንዴ አዳለ ዲብ አፍ ክምሰል ትበጼሕ ወደ። አፍ እብ እንክሩ እብ አልሓዩ ወብዕድ ገሮቡ እንዴ መጭረየ እብ ወሪድ እንዴ አበለት ዲብ ከብድ ክምሰል ትበጽሕ ወደ። ከብድ እብ እንክረ እግለ ነብረ ዲብ ከርሸት፡ ወአምዓይት እንዴ ሓቀቀት እብ አስራር ወዐነድር እግል ነፍስ ለልአትሐዜ መኣዛታት(ሙነት) ክምሰል ልትወዘዕ ወዴት። እተ ክምሰልሁመ እግል ገሮብ ለኢልአትሐዜ ጋራት አው ህዬ ተራሪፍ ናይለ ትነፈዐት እበ ነብረ ዲብ ከደን ክምሰል ፈግር ትቃርሐት። ምነ ወቅት ለሀይ ወሐር ገሮብ እግል ሽን-ከደን ዲብ በረ አው ህዬ እት ሐንቴ ምድር እግል ልድፈነ አንበተ። ትርበት ህዬ እበ ትደፈን ሽን-ከደን ክምሰል ትትረሸድ ገብአት። ዲብ እለ ርሽድት ትርበት ዕጨይ እንዴ በቅለ ፍሬ አፍገረ። እደይ ምነ ፍሬ እንዴ ነስአ እግል አፍ ለሀይብ። ክለት ናይ ሐያት ህዬ እብ ክእነ አተላሌት።

ሐቆ እሊ ገድም ትልህያታት ወመትፋግዒታትመ እብለ ገበይ እለ ትየመመ። ሕላይ፡ ሰሓቅ ወህግየ ወቀይ አፍ ገብአ። ሰዐይ ወትልሀየ ኩረት እግር እግል እገር ተርፈ። ቮሊቦል ወብሳኬት ቦል ህዬ ትልሀየ እደይ ገብአ። ሰዐይ ክሉ እግል እገር ተሀየበ። ዲብ ብድረ አትሌትክስ እገር ክሉ ለሰዐይ ለሐክም። እሊ ዋዴሕ መትካፋል ሽቅል እሊ እግል ገሮብ ወድ-አዳም ትሩድ ወበሰርታይ ክምሰል ገብእ ወደዩ። አዳም እብ ፈድል መትነዛም ገሮቡ ወመቅደረቱ ህዬ ለትደቀበ ሔዋናት እግል ልምለክ ቀድረ። ጅንሱ ልግበእ ወብዝሔሁ እብለ ኢከስስ ክሉ መክሉቅ ዲብ ሐንቴ አዳም እግል ልትመለክ ትቀሰበ።

እሊ ክእነ እት እንቱ፡ ለስምዓት ገሮብ ልሰዕ ለእግሉ ወደው ይማም መማኒ ገሮብ አከይ-መቅሬሕ እግል ልክለቅ ክምሰል ቀድር ፈሀመው። እሊ ህዬ ምን ለዐል ክሉ ገሮብ ለሀለ ሐንገል ምነ እግል ገሮብ ራፌዕ ለሀለ እገር አነ ሐይስ አው ህዬ፡ ክሎም ዲብ ሐንቴዬ ለህለው ኬድመቼ ቶም እግል ሊበል ቀድር እት ልብሎ ሐስበው። ሰበት እሊ፡ ሐንገል ወክሎም ዲብ ሐንቴሁ ለህለው ስምዓት እብ ሒለት አክልሕድ ክምሰል ቶም አስበተው። ዐዛብ (መጺጸት) ወለውቀት ናይ ክል ስመዕ ለብዕዳም ስምዓት ገሮብ ክምሰል ልሽዕሮ እቡ ወደው። አፍ ልትሃጌ እት ሀለ እብ ክሱስ ክሉ ለገሮብ እት ኢኮን እንዴ ፈናተ እግል ኢልትሃጌ ወአከይድስ እግል ኢልሀርስ ሸርጠዉ። ክምሰል ሜልካይ እንዴ ኢገብእ ዎሮት ምነ ገሮብ ክምሰል ቱ ህዬ የመመዉ። ሐቆ እሊ ክእነ ሐለው፦

ገሮብነ ሐቴ ቱ
ገብር አለቡ ወምንበ
እግል አድሕድ ከድም እንዴ ተሐየበ
እብ ሕበር እንከድም
ጀላብ መንፍዐት ክልነ
ኖስነ እግል ኖስነ
ኣቤ፡ እብ ሕበር እንከድም
ጀላብ መንፍዐት ክልነ
ኖስነ እግል ኖስነ
ንሳል ዔማት ክርነ
እንረፍዐከ ወትረፍዐነ
ነፍስ ዑፊት እንበኔ
ለዲመ እበ እንሰኔ
ግርመት ውሕደትተ
ለምን ክሉ ትትሐሬ

እብ ሕበር እንሸቄ
ገሮብ እግል ልትዓፌ
እብ ሕብር እንሸቄ
ገሮብ እግል ልትበኔ
ስርጉል ቱ ወቀይነ
ውሕደትነ ሒለትነ

እለ ሕላየት ነሺደት ናይ ክሉ ለገሮብ ገብአት። ዮመቴ ገሮብ ሐቴ እንዴ ገብአ ምስል ለሐሌ ሀለ። እለ ጠቢዐት እለ ህዬ እት ፍንጌ አዳም ወሔዋናት ለሀለ ፈርግ ተአስእለነ። አውመ ህዬ ሰውረት ቀኒጽ እንዴ ነክረው አስክ እለ እንዴ ለአጎብሎ ነብሮ ለህለው መን ክምሰል ቶም ትወዴሕ እግልነ።

እሊ ቴለል እሊ ምንመ ረአው እብ እደዮም ወእብ እገሮም ለገይሶ ሔዋናት ሰውረት ቀኒጽ ይአትጋየሰው። አስክ እለ ዮም እበ አካነቶም ነብሮ ህለው። ገሮብ አዳም ለልሐልዩ ሕላይ ሕኔት መዕነቱ ልፍህሞ፡ ክምሰል አጠዐሚቶ ነስአዉ። አፍ ሕኔት ለሐሌ ለትረከበት ሌጠ ልትለቀም። እበ ጠቢዐት ለሀበቶም ተ ሓለት ሌጠ ነብሮ። ተቅዪር እንዴ ኢልአመጽኦ ዲበ ክልቀቶም ለቀዳሚት ሐጠጠው። ሰበት ኢቀንጸው ህዬ ኢትጠወረው።

አዳም እብ መትጻባጥ ወውሕደት ናይ ገሮቡ እንዴ አንተብሀ ዶል ከድም ሰኒ ሸቄ ወልትሰርገል። ምናተ፡ ሐንገል ወለብዕድ ገሮብ ዎሮት ከአነ ሐይስ እት ልብል ዲብ ሕድ ሐቆ ቀንጸው ላተ፡ ምስለ ሰውረት ቀኒጽ እንዴ ነክረው እበ አካነቶም ለህለው ውላድ አበዎም ላቶም ሔዋናት ልትማሰሎ።

ንጉግወ ቲንጎ እትሊ ወቅት እሊ እሙር ፕሮፌሶር ህግየ እንግሊዝ ወመትቃርናይ አደብ ዲብ ጃምዐት ካሊፎርንያ – ኢርቪኔ ቱ። ህቱ እት ሰነት 1938 ዲብ ኬንየ ትወልደ። ዐይለቱ እብ ሐርስ ለትትናበር ዐይለት ዐባይ ዐለት። ዲብ አብያት ምህሮ ከማንዱረ፡ ማንጉ ወኪንዮጎርፒ መአንብታይት ደረጀት ድራሰቱ ሐቆለ አትመመ፣ ዲብ አሊያንስ ሃይስኩል ለትትበሀል ቤት ምህሮ ናይ ካልኣይት ደረጀት ምህሮሁ አክመለ። ሐቆ እሊ ገድም ምን ኬንየ በረ ዲብ ጃምዐት መኬሬሬ (ሐሬ ዲብ ኩልየት ጃምዐት ሎንደን ለትቀየረት) ካምፓለ – ኡጋንደ ወጃምዐት ሊድስ ናይ ብርጣንየ ደርሰ። እትሊ ወቅት እሊ ምን ዴንማርክ፡ ጀርመን፡ ብርጣንየ፡ ኒውዘላንድ፡ አሜሪከ ወአፍሪቀ ዐስር ናይ ሕሽመት ዶክተረይት ለትከበተ እሙር ፕሮፌሶር ቱ። እብ ተውሳክ ዲብ አሜሪከ ናይ ሕሽመት ዕዱ አከዳምየት መጅላት ኣርትስ ወአደብ እት ገብእ፡ እብ መጦር እሊ ዕዱ አከዳምየት መጃል ኣርትስ ወዕሉም አሜሪካ ቱ። እምበል እሊ ለትሰመ ብዕድ ብዞሕ ምህናት መልክ። እሊ ህዬ፥ ኬትባይ ኖቨል፡ መቃላት፡ ተማሲል፡ ሰሓፊ፡ መርትዓይ ወነሺጥ ናይ አከዳምየት ወእጅትማዕየት ፕሮፌሶር ቱ። ህቱ ክምሰል ከረ ዴቪል ኦን ዜ ክሮስ፡ ማቲጋሪ ወዊዛርድ ኦፍ ዜ ክሮስ ለልትበሀሎ አክትበት ካትብ ቱ።

(ምን ዔማታት ክቱብ ጊኩዩ ዲብ እንግሊዝ ለተርጀመ)

A poet and a journalist born in 1967, Mohammed Said Osman has also served as Head of the Program Development Unit for Educational Mass Media in Eritrea’s Ministry of Education. He won the Eritrea’s prestigious Raimok Prize for Tigre literature in 1995. He is the author of four books in Tigre, including Atrafie Wo Newishi (My Surroundings and Myself, 2003), a children’s book. His poem, “Juket,” can be found in Who Needs a Story: Contemporary Eritrean Literature in Tigrinya, Tigre, and Arabic (1995).